UMUAKA STATE ISLAMIC
1999: Abu Musab al-Zarqawi zutere Osama bin Laden na Afghanistan na mbụ wee guzobe ogige ọzụzụ jihadi na-asọ mpi.
2001: Ndị otu jihadi Zarqawi, Jama'at al-Tawhid wa'l-Jihad (JTL), malitere ọrụ na Jordan.
2003 (March): Mwakpo US wakporo Iraq mere; Zarqawi laghachiri Iraq na JTL ka o buso US agha
2004 (September): Zarqawi kwuputara iguzosi ike n'ihe nye Osama bin Laden wee nyeghachi otu ya al-Qaeda na Iraq (AQI).
2006 (June): Mwakpo ikuku US gburu Zarqawi; Abu Ayyub al-Masri pụtara dịka onye ndu ọhụrụ nke AQI.
2006 (October): al-Masri degharịrị aha AQI dị ka Islamic State na Iraq (ISI) wee mata Abu Omar al-Baghdadi dị ka onye ndu.
2010 (Eprel): Abu Bakr al-Baghdadi pụtara dị ka onye ndu ISI mgbe egburu al-Masri na Abu Omar al-Baghdadi na ọrụ ndị agha US-Iraqi.
2013 (Eprel): ISI kwupụtara na ọ na-etinye Jabhat al-Nusra, otu jihadi nke Siria nke jikọrọ al-Qaeda; A kpọgharịrị ISI dị ka Islamic State of Iraq na al-Sham/Syria (ISIS).
2013 (December): ISIS weghaara Ramadi na Fallujah.
2014 (February): al-Qaeda kwụsịrị njikọ ya na ISIS.
2014 (June): Mosul dara ISIS; al-Baghdadi degharịrị aha ISIS ka Islamic State (IS) wee kwupụta onwe ya caliph.
2014 (July): Mbipụta mbụ nke akwụkwọ akụkọ ịntanetị IS, Dabiq, pụtara.
2014 (August): US malitere mgbasa ozi ikuku megide ebumnuche IS na Iraq; AKWỤKWỌ KWESỊRỊ KWESỊRỊ ọtụtụ igbupụ isi nke ndị Western dọọrọ n'agha, n'ime ha James Foley.
2014 (September): Njikọ mba ụwa iji merie IS mere n'okpuru nduzi US.
2014 (November): Otu ndị agha Islamist na-arụ ọrụ na Sinai nke Egypt, Ansar Beit al-Maqdis, kwupụtara nkwado ya na IS wee nyegharịa onwe ya Wilayat Sinai ma ọ bụ ógbè Saịnaị.
2015 (January): Ndị agha Islamist na Libya, na-akọwapụta onwe ha dị ka mpaghara IS, Wilayat Tarablus, tọọrọ ndị ọrụ Egypt iri abụọ na otu bụ ndị e gbupụrụ isi n'ọnwa na-abịa maka uru ujo.
2015 (May): IS weghaara Ramadi, Iraq, na Palmyra, Syria, ọbụlagodi ka ọ tụfuru ókèala ndị ọzọ.
2015 (November): IS kwuru na ọ bụ ya kpatara mwakpo megide Shia na Beirut, Lebanon; Otu izu ka ndị otu IS na-eme ọtụtụ mwakpo na Paris na gburugburu, gbuo 130 ma merụọ ọtụtụ narị mmadụ ahụ.
2016 (March): Ndị otu IS wakporo ọdụ ụgbọ elu Brussels na ọdụ ụgbọ oloko. Boko Haram, otu ndị agha Naịjirịa, kwuputara nkwado ha na IS.
2016 (October): Ógbè Sinai jikọrọ IS dara ụgbọ elu Russia na Saịnaị Peninsula, gbuo ihe karịrị 200.
2017 (October): Agha IS maka Raqqa, Syria kwụsịrị na mmeri.
2017 (November): Ndị agha jikọrọ IS wakporo ụlọ alakụba dị na Bir al-Abed, Egypt, gbuo ọtụtụ narị.
2018 (Mee): Ezinụlọ nwere njikọ IS mere ogbunigwe igbu onwe na Surabaya, Indonesia.
2019 (March): Mmeri ikpeazụ nke IS na obodo Syria nke Baghouz mere, na-aka akara njedebe nke caliphate.
2019 (Eprel): Ndị agha jikọrọ IS wakporo ụlọ oriri na ọṅụṅụ na ụlọ ụka Katọlik na Colombo, Sri Lanka.
2019 (October): Onye ndu IS Abu Bakr Baghdadi gburu mgbe ndị agha US wakporo.
2022 (February): Abu Ibrahim al-Hashimi al-Quraishi, onye nketa nke uwe ndu mgbe Baghdadi gasịrị, gburu n'oge ndị agha US wakporo.
FOUNTER / GROUP HISTORY
Otu a maara ugbu a dị ka Islamic State (IS) [Foto dị n'aka nri] agbanweela aha ya ọtụtụ oge n'ime akụkọ ya dị mkpirikpi. Ọ nwewokwa mgbanwe dị egwu na nhazi mmekọrịta ya: malite dị ka ndị agha jihadist mpaghara, gbasaa n'ime ọgba aghara ndị Sunni, na-etolite na Salafi-Jihadi quasi-state-cum-caliphate, ma na-arụ ọrụ ugbu a dị ka òtù jihadist zuru ụwa ọnụ. . Na akụkọ na-esote, a na-anabata njirimara dị iche iche maka oge kwesịrị ekwesị dịka mgbanwe nhazi ya. Ọ dị mkpa iburu n'obi na IS na-aga n'ihu na-ezo aka n'ọtụtụ, na mgbe ụfọdụ na-agbagwoju anya, ụzọ na isi mmalite ndị dị n'Ebe Ọdịda Anyanwụ: ihe ndị ọzọ na-emekarị bụ Islamic State of Iraq and al-Sham (= Syria) ma ọ bụ ISIS na Islamic State of Iraq na Levant ma ọ bụ ISIL; ihe dị iche ebe a metụtara nsụgharị kacha mma nke nsụgharị Arabic “al-Sham,” mpaghara a na-akpọbu Greater Syria, ebe ụfọdụ na-ahọrọ Bekee “Levant.” N'ụwa Arab, al-Dawla al-Islamiyya fi'l-Iraq na al-Sham ma ọ bụ Daesh aghọwo ewu ewu, n'otu akụkụ n'ihi na acronym na-enye ohere maka egwuregwu satiri na enweghị nkwanye ùgwù na okwu Arabic ndị ọzọ. Ụfọdụ ajụọla amamihe dị n'ịnabata ntụaka dị ka ISIS, ISIL ma ọ bụ ọbụna Islamic State (IS) ebe ọ bụ na, n'ihe gbasara agha mgbasa ozi na-aga n'ihu, ha nwere ike na-akwadoghị n'amaghị ama na nkwupụta mmegharị ahụ nke ijide ikike ndọrọ ndọrọ ọchịchị Islam ziri ezi.
N'oge ike ya dị elu, IS nọchitere anya ọgbọ ọhụrụ nke nguzobe Islamist zuru ụwa ọnụ nke jikọtara echiche Salafi-Jihadi, mmekọrịta ọha na eze ọkaibe, agha guerilla, na ọchịchọ iwu obodo. Ọ pụtara dị ka ike na-achị mgbe ọgba aghara nke steeti Middle East abụọ dara ada, Iraq na Syria, kwere ka ndị agha jihadist dịpụrụ adịpụ weghachi onwe ya ma na-egwu egwu ndọrọ ndọrọ ọchịchị, akụ na ụba, na mmekọrịta ọha na eze na mpaghara na karịa. Ihe ịga nke ọma nke IS nke dị mkpirikpi ewelitela ajụjụ ndị dị mkpa banyere njikọ ndọrọ ndọrọ ọchịchị nke mba ndị dị na Middle East, amụma mba ọzọ nke ọdịda anyanwụ na mpaghara na ụwa Muslim sara mbara, mgbanwe nke njirimara Muslim zuru ụwa ọnụ, na ikike nke òtù jihadist. tinye ego na ọdịda, ezigbo na aghọtara, nke ọgbara ọhụrụ.
IS nwere ma usoro ọmụmụ echiche na akụkọ nhazi nhazi, njikọ njikọ ha dị mkpa maka ịghọta ka otu ahụ si mee n'echiche Muslim ọgbara ọhụrụ gbasara mmekọrịta okpukpe na obodo. Mgbọrọgwụ echiche nke IS na-esochi Islamism (mgbe ụfọdụ a na-akpọ Islam ndọrọ ndọrọ ọchịchị) na ndị Islamist na-ekwu na Islam, ọ bụghị mba mba, na-ejide azịza maka mmepe na njirimara ndọrọ ndọrọ ọchịchị na ụwa Muslim. Maka ndị na-akwado ya mbụ, Hasan al-Banna nke Egypt na Mawlana Mawdudi nke India (na mgbe e mesịrị Pakistan), Islamism nyere akụkọ akụkọ ihe mere eme nke Western modernity nke nwere, na ọkara mbụ nke narị afọ nke iri abụọ, dọtara ọtụtụ ndị Alakụba dị ka ndị Alakụba. ụzọ kacha mma isi guzobe ọnọdụ n'ime usoro mba ụwa na-apụta. A kụrụ mkpụrụ nke Islamism, ọ bụghị n'otu oge, n'oge ahụ mba ndị Alakụba ka ọtụtụ na-eche ihe ịma aka nke colonialism ihu na ikpebi ọdịnihu ndọrọ ndọrọ ọchịchị nke ha. Na ụlọ ọrụ akụkọ ihe mere eme nke caliphate gosipụtara isiokwu dị mkpa maka echiche ndọrọ ndọrọ ọchịchị Muslim na ndọrọ ndọrọ ọchịchị njirimara
Tọrọ ntọala na 632 OA mgbe ọnwụ onye amụma Muhammad , a kagburu caliphate na eze na 1924 ka onye ndu obodo Turkey nke e hibere ọhụrụ, ndị fọdụrụ n'Alaeze Ottoman, tụpụrụ akpa omenala Islam ya wee mepụta Euro- centric (ya bụ, ụwa) n'ọdịnihu. N'ezi echiche, njedebe nke caliphate gosipụtara ịrị elu nke ọgbara ọhụrụ ndọrọ ndọrọ ọchịchị na Middle East, na Islamism pụtara dị ka nzaghachi nke Islam, mgbalị ime ka ọ dị ọhụrụ n'ụzọ nke nọgidere na-enwe njirimara dị iche iche maka ndị Alakụba, ọbụna mgbe. Ụzọ a ṅomiri ọtụtụ n'ime otu nhazi nhazi na ụlọ ọrụ dị ka mba ọdịda anyanwụ. Ọtụtụ mba ndị Alakụba na-enwekarị bịara jụ nnabata onye ndu Turkey Mustafa Kemal Ataturk na-anabata nke ọma (n'ụdị French laïcité), mana ha nakweere usoro ndọrọ ndọrọ ọchịchị nwere nkwado ụwa, gụnyere usoro iwu.
Kama ịpụ n'ebe akụkọ ihe mere eme, mmegharị ndị Islamist, dị ka Society of Muslim Brothers na Egypt, nke Hasan al-Banna tọrọ ntọala na 1928, ghọrọ olu mmegide ndọrọ ndọrọ ọchịchị, nke a na-egbochi mgbe ụfọdụ n'ụzọ obi ọjọọ. Ụdị ikike ọchịchị nke ọtụtụ steeti dị na Middle East mere ka o siere ndị Alakụba ike ịkwado n'ihu ọha maka ụdị steeti Alakụba ha, na mwepu nke ime ihe ike ndọrọ ndọrọ ọchịchị site n'oge ụfọdụ.
Ndị Alakụba nyere ndị ọchịchị aka ike ihe mere ha ga-eji mebie mmegharị ndị a. Ka oge na-aga, ndị Islamists kewara n'ụzọ kachasị dị irè iji weta ezigbo usoro Islamist ha n'ime usoro nke mba ndị na-achị ọchịchị na-enye ohere obere ohere itinye aka na arụmụka ndọrọ ndọrọ ọchịchị mepere emepe: ụfọdụ, na-agbaso nduzi nke Muslim Brotherhood ideologue Sayyid Qutb, na ya. radical primer Ihe omimi, [Foto dị n'aka nri] tụgharịrị gaa n'ịgba agha dị ka nanị ụzọ isi kpochapụ ihe ndị ghọrọ ndị ọchịchị si n'ezi ofufe dapụ, ma ọ bụrụ na ọ bụghị òtù ndị na-adịghị asọpụrụ Chineke; agbanyeghị, ọtụtụ n'ime ha kwadoro ụzọ ikwusa ozi ọma, nkuzi na ozi ọrụ ebere.
Ihe ndị a niile nwere ike iyi ka ọ dịpụrụ adịpụ na IS, mana usoro agha dị n'etiti ndị Alakụba n'ime mba ndị Alakụba nwere nnukwu mgbanwe n'oge agha Afganistan na Soviet Union gasịrị (1979-1989), na-ebute jihadism zuru ụwa ọnụ nke al-Qaeda. , nke bụ mmalite nke IS. Ndị Alakụba na-eme ihe ike, ụfọdụ ndị Alakụba, ụfọdụ adịghị, gbagara n'ọgbọ agha nke Afghanistan, n'ebumnobi ibuso jihad megide ndị mwakpo Soviet; na ndị ọrụ ọgụgụ isi nke United States, Saudi Arabia, na Pakistan kwadoro ha na mbọ ha, na nzuzo n'oge ahụ. Mgbe e meriri ndị Soviet, ụfọdụ ndị a na-akpọ "Arab Afghans" nọgidere na Afghanistan na ole na ole nwere mmasị na oku Osama bin Laden ka ọ gaa n'ihu na jihad ma were ya zuru ụwa ọnụ. Al-Qaeda gụnyere, n'otu akụkụ, nke ndị Alakụba agha si ebe dị ka Egypt, Saudi Arabia, Pakistan, Tunisia, na Jordan, bụ ndị kpalitere atụmatụ Islamist na obodo ha ma ghara imegide gọọmentị na-enweghị enyi na ebumnuche ndọrọ ndọrọ ọchịchị ha ( Wright 2006: 114-64). Dịka ọmụmaatụ, a tụrụ onye isi Al-Qaeda nke abụọ, Ayman al-Zawahiri, mkpọrọ n'Ijipt maka njikọ aka ya na Òtù Jihad, nke gburu President Anwar Sadat na 1981. Ma ihe mere ka jihadism zuru ụwa ọnụ nke al-Qaeda na ndị agha agha. Islamism nke, sịnụ, Hamas na Palestine ma ọ bụ Jihad na Egypt, bụ njirimara ya nke West, karịsịa United States, dị ka ihe iyi egwu kachasị mkpa na nke jihad. Ọ bụ ezie na ndị Alakụba na-alụ ọgụ dọpụrụ uche ha gaa n'ebe "onye iro dị nso" nke ndị Arab-Muslim elite (nke a na-ewere dị ka ndị si n'ezi ofufe dapụ), onye jihadist zuru ụwa ọnụ hụrụ "onye iro dị anya" nke West dị ka ihe ịma aka kasịnụ maka mmeri nke Islam. Ọzọkwa, ebe ndị Islamists na-agafeghị oke, ka oge na-aga, na-eme udo na usoro steeti ọgbara ọhụrụ, ọbụna na-ekweta ịmepụta otu ndọrọ ndọrọ ọchịchị na itinye aka na ntuli aka, ndị jihadist zuru ụwa ọnụ bịara hụ njikọ dị otú ahụ dị ka nnabata nke ụzọ ọdịda anyanwụ na ịrara aka nke Islam.
Ihe bụ isi, mgbe ahụ, na mmalite nke jihadism zuru ụwa ọnụ bụ ọdịda nke Islamism ka a nabata ya n'ime "ndọrọ ndọrọ ọchịchị ngwá ọrụ" nke mba-steeti na Middle East (Devji 2005: 2). Islamism gara zuru ụwa ọnụ n'ihi na ọ chọtara ụzọ nke ike nke ndị ọchịchị na-egbochi ndị ọchịchị na-enweghị enyi na ebumnuche ndọrọ ndọrọ ọchịchị ya, na jihadism zuru ụwa ọnụ nwere ike ịgbanye mgbọrọgwụ karịa ikike ọchịchị nke steeti ọ bụla. Ya mere, ọ bụ ọgba aghara nke agha nke Afghanistan mere ka Bin Laden nwee ike ịhazi al-Qaeda, guzobe ogige ọzụzụ ndị jihadist, ma gaa n'ihu ibuso ihe ọ kpọrọ "Ndị Agha Ntụte zuru ụwa ọnụ." Ma ọ bụ ọgba aghara nke Iraq bụ ihe ndabere maka akụkọ nhazi nke IS.
Onye mere ka ọgba aghara a dịkwuo njọ bụ Abu Musab al-Zarqawi, [Foto dị n'aka nri] onye jihadist Jordan nwere akụkọ ihe mere eme nke ndị na-eyi ọha egwu. Mgbe ọ gbasịrị mkpọrọ na Jọdan, ọ gara Afghanistan na 1999, ebe ọ zutere Osama bin Laden na, site n'enyemaka bin Laden, malitere ogige ọzụzụ jihadi dị nso. Mgbe ị na-ekerịta ọtụtụ echiche na ebumnuche al-Qaeda, Zarqawi nọgidere na-enwere onwe ya. Ọ tọrọ ntọala Jama'at al-Tawhid wa'l-Jihad (JTL), bụ onye guzobere ndekọ nke iyi ọha egwu na Middle East na Europe, nke niile dọọrọ uche nke US ọgụgụ isi ụlọ ọrụ. Ọ tụgharịrị isi ọrụ ya na Iraq mgbe US wakporo na 2003 iji buso ndị agha ọdịda anyanwụ ọgụ. Ka ọ na-erule 2004, Zarqawi ekwela nkwa ịkwado Bin Laden, na JTL ewegharịrị aha ya dị ka al-Qaeda na Iraq (AQI). N'agbata 2004 na igbu ya ezubere iche site na mbuso agha US na 2006, Zarqawi busoro agha nke otu, ma eleghị anya site na nkwado nke bin Laden, megide Iraqi Shi'a na mbọ iji kewaa obodo ahụ wee chụba ndị Sunni n'ogige AQI. Ya mere, usoro nke Zarqawi na-agba ọbara nke na ọ dọtara ịba mba n'aka Zawahiri banyere mkpa ọ dị iji zere ịwepụ ndị Alakụba na ihe kpatara jihadist (Cockburn 2015: 52; Weiss na Hassan 2015: 20-39).
Mgbe Zarqawi nwụsịrị, iwu nke AQI dara n'aka Abu Ayyub al-Masri, onye degharịrị aha òtù Islamic State of Iraq (ISI) ọnwa ole na ole ka e mesịrị ma kọwaa Abu Omar al-Baghdadi dị ka onye ndú. Site na 2007 gaa n'ihu, ISI zutere nrụgide na-arịwanye elu site na edemede Sunni, njikọ aka nke ebo Sunni na ndị agha US iji kpochapụ ihe iyi egwu jihadist. Ka ọ na-erule 2010, ISI ahụla nnukwu ọdịda na ikike ya itinye aka na ndị iro, ma ndị Shi'a ma ọ bụ ndị agha jikọrọ ọnụ, na ogbugbu nke Masri na al-Baghdadi yiri ka ọ na-akwado ọnọdụ a. Onye ndu ọhụrụ nke ISI, Abu Bakr al-Baghdadi, ketara nzukọ na-adịghị ike nke ukwuu, mana mwepu nke ndị agha US na Iraq na 2011 nyere oghere iji kwalite omume ndị na-eyi ọha egwu. ISI nwetara mkpali agbakwunyere site na agha obodo nke malitere na Syria gbara agbata obi na njedebe nke 2011 n'ihi ọgba aghara mmiri Arab. Ọtụtụ ndị Sunni nke Syria kpagburu ogologo oge biliri megide Onye isi ala Bashar al-Assad, bụ onye nwetara nkwado ya site n'aka ndị Alawite nta (otu ndị Shi'i). Ọtụtụ n'ime mmegide ndị Sunni mbụ na Syria gosipụtara ntụkwasị obi nke ụwa, mana ndị otu Islamist na ndị jihadist nwetara ya ngwa ngwa ma nweta ego. Ya mere, ihe malitere dị ka mkpesa gbadoro ụkwụ megide ọchịchị ahụ iji chọọ ikike ndọrọ ndọrọ ọchịchị na nke akụ na ụba maka ndị Sunni ghọrọ agha ịrọ òtù okpukpe nke dọtara na mpaghara mpaghara, dị ka Turkey, Saudi Arabia, na Iran - ha niile bu n'obi ịkwalite ndọrọ ndọrọ ọchịchị nke ha. agendas.
Ka ọ dị ugbu a, na Iraq, onye isi ala a họpụtara ọhụrụ, Nouri Kamal al-Maliki, mebere usoro iwu siri ike na-ewusi ọtụtụ ndị Shii ike, mgbe mgbe na-efunahụ ndị Sunni nta ndị chịrị mba ahụ n'okpuru ọchịchị Baathist nke Saddam Hussein. Ndị Sunnis Iraq enweelarị mbelata dị egwu na ikike ndọrọ ndọrọ ọchịchị na akụ na ụba n'ihi amụma de-Baathification ewepụtara n'okpuru ọrụ US, gụnyere mgbasa nke ndị agha Iraq. Echiche nke enweghị ikike ha toro mgbe ọchịchị ndị Shi'i na-achị na Baghdad mere ka mmekọrịta ya na Iran sikwuo ike, nweta nkwado nke ndị agha Shi'i, na ndị Sunnis/Baathists lekwasịrị anya ebubo na ha na-anwa ị nwetaghachi ike. Mkpesa nke ndị Sunnis na Syria ghọrọ mkpu enyemaka maka ndị Sunni na Iraq, na ISI nọ ebe ahụ iji nweta isi n'ọnọdụ ahụ. Oké ifufe nke yiri ihe zuru okè nke ndị Sunni na-akpa ike na ndị ọchịchị Shi'i na-achụ onwe ha na Syria na Iraq nyere ISI ohere ịgbanye ọkụ nke ịrọ òtù na itinye onwe ya n'ime mgbagwoju anya nke ndọrọ ndọrọ ọchịchị njirimara.
Ngwá ọrụ nke ISI na-etinye aka na Syria bụ òtù AQI, Jabhat al-Nusra (JN), bụ nke guzobe onwe ya n'etiti ndị agha mmegide na mmalite 2013. Na-azọrọ na ọ zitere JN ka ọ nweta ntọala maka ISI na Syria. Baghdadi kwuru na otu abụọ ahụ ejikọtala ọnụ iji guzobe Islamic State of Iraq na al-Sham/Syria (ISIS). Onye isi nke JN, Abu Muhammad al-Jawlani, jụrụ njikọ ahụ, na esemokwu n'etiti ISIS na al-Qaeda mere, na Zawahiri gbalịrị igbochi ọrụ Baghdadi na Iraq. Ọgụ n'etiti otu jihadist bụ ihe a na-ahụkarị na Syria, mana esemokwu dị n'etiti ISIS na al-Qaeda na-eyi egwu kewaa isi otu nke bịara ịkọwa jihadism zuru ụwa ọnụ. Ka ọ na-erule mbido 2014, al-Qaeda na ISIS agbagharala ibe ha, na June nke afọ ahụ ISIS mere nkwuwa okwu agha na Iraq nke gụnyere iweghara Mosul, obodo nke abụọ kachasị ukwuu na mba ahụ, yana “na-emebi ókèala” nke ukwuu. mkpọsa nke wepụrụ ihe mgbochi dị n'etiti Syria na Iraq.
Site n'ókè ya n'okpuru ya, ISIS kwuru na oge nke Sykes-Picot Agreement, nkwekọrịta nzuzo na-ekewa Middle East na mpaghara nke ọchịchị colonial, kwurịtara na 1916 n'etiti France na Britain, abịala ná njedebe, na otú ahụ nwekwara. echiche Western nke kewara ndị Alakụba na mpaghara: ịhụ mba n'anya. ISIS jiri oge a kwupụta nguzobe nke Islamic State (IS) na nlọghachi nke caliphate, ya na Baghdadi kpọrọ ya "onye isi ndị kwesịrị ntụkwasị obi," [Foto dị n'aka nri] onye ndị Alakụba niile gburugburu ụwa ji nkwado na nkwado. nrubeisi. Na ngosipụta ihe atụ nke aha ọhụrụ ya, Baghdadi, onye yi uwe ọdịnala, kpọsara okwu Fraịde, na Julaị 4, na nnukwu ụlọ alakụba nke Mosul ma duru ọgbakọ ahụ n'ekpere. Ozizi ya mere ka o doo anya na ụwa, na (mmeghachi azụ) nke caliphate, kewara ụzọ abụọ na-emegide: "ogige nke Islam na okwukwe, na ogige nke kufr (ekweghị ekwe) na ihu abụọ." Ndị Alakụba nọ n'ụwa niile nwere ọrụ okpukperechi ịkwaga steeti ebe Islam na okwukwe chịrị (Dabiq 1:10). Ọ dị mkpa iburu n'obi na caliphate abụrụla akụkụ nke usoro ọhụụ nke bin Laden. N'ajụjụ ọnụ otu ọnwa ka 9/11 gachara, o kwuru:
Ya mere a na m asị na, n'ozuzu, ihe na-echegbu anyị bụ ka mba anyị dịrị n'otu ma ọ bụ n'okpuru Okwu nke Akwụkwọ nke Chineke ma ọ bụ onye amụma Ya, na mba a ga-eguzobe caliphate ezi omume nke obodo anyị ... na caliph ezi omume ga-eji ikike lọghachi. nke Chineke (Bin Laden 2005:121).
Mana bin Laden [Foto dị n'aka nri] na onye nọchiri ya, Zawahiri, nọgidere na-elekwasị anya na "onye iro dị anya," na-ekwupụtaghị usoro ziri ezi nke ga-ekwe ka caliphate pụtaghachi. IS ga-emesị rụrịta ụka na ọ na-emezu ọchịchọ miri emi nke bin Laden, si otú ahụ na-ebute bin Laden n'ime nna nna ya jihadi na ikewapụ Zawahiri dị ka onye na-adịghị arụ ọrụ. N'ezie, ọsọ ọsọ nke uru mbụ nke IS nwetara na Iraq na Syria yiri ka ọ na-akwado ma ọ dịkarịa ala nye ezi ndị kwere ekwe, na oge caliphate eruola ma bụrụkwa nke Chineke kwadoro. Ndị ọrụ afọ ofufo malitere ịbata site na gburugburu ụwa, nke ukwuu na-ewe iwe nke mba ndị dị n'Ebe Ọdịda Anyanwụ nke hụrụ ụfọdụ ụmụ amaala Muslim ibe ha na-ahapụ ndụ ha yiri ka ọ dị mma ịbanye n'òtù jihadist kwadoro ịkwalite esemokwu zuru ụwa ọnụ (Taub 2015). Na IS ngwa ngwa ịkpọsa foto nke ndị si West bịa nso nso a na-agba akwụkwọ ikike ngafe ha ọkụ ma na-eti mkpu jihadist. N'ezie, mkpasu iwe gosipụtara akụkụ dị mkpa nke mmekọrịta ọha na eze IS, mgbasa ozi nke omume ahụ wee bụrụ ụdị a na-ahụkarị: Middle Eastern Christian obodo wakporo, gbuo ndị ikom, na ndị inyom na-eresị n'ịbụ ohu; Onye nta akụkọ ọdịda anyanwụ jidere ma mesịa gbuo ya; onye-akwọ ụgbọ-elu Jordan gbara ọkụ ndụ n’ime ọnụ ụlọ; Ndị Kraịst Copti Ijipt kpọchiri ma gbupụ ya n'ìgwè. Ọ KWESỊRỊ mere onyonyo nke omume ndị a n'ihu ọha site na mgbasa ozi ọha ma degharịa ha na mbipụta nke Dabiq, nke mara mma, magazin ntanetị nke asụsụ Bekee ọ malitere ibipụta na July 2014.
Na Septemba 2014, otu Global Coalition Against Daesh, na-ezokwa aka na Global Coalition to Defeat ISIS, nke e hiwere iji lekwasị anya n'ebe IS siri ike, gbochie mgbasa ozi ya, ma gbochie mgbasa nke ndị agha na ego; ọ tolitela kemgbe ọtụtụ afọ gụnyere ihe dị ka mba iri asatọ na isii gburugburu ụwa. Na nzaghachi, IS welitere njakịrị ya na ịwụfu ọbara ya, ma kwupụta atụmatụ nke “ịnọgide na ịgbasawanye,” nke gụnyere ime ka njide ya sie ike n'elu ala ndị nọbu n'okpuru ya na iweta ókèala ọhụrụ n'okirikiri ya. Na nke ise nke Dabiq, nke isiokwu ya bụ "Ịnọgide na Ịgbasawanye," IS kwupụtara nsonye nke ọtụtụ wilayat (ógbè) na caliphate: Arabian Peninsula, Yemen, Sinai Peninsula, Libya, and Algeria (Dabiq 5:3). Ebumnobi ya ekwuru bụ "ịbanye n'ime obodo na ebe obibi nke ndị nkịtị bi ọtụtụ puku kilomita n'ebe ọdịda anyanwụ obodo na ala ịta ahịhịa," ọ tụlere onwe ya dị ka "onye ọkpụkpọ zuru ụwa ọnụ" (Dabiq 5:36). Dịkwa ka ndị agha jikọrọ aka malitere ịwakpo ókèala IS, IS kpọkuru ndị na-akwado ya ka ha buso agha na West: "Ọ bụrụ na ị nwere ike igbu onye America na-ekweghị ekwe na Europe (karịsịa ndị French na-adịghị mma na ndị rụrụ arụ) ma ọ bụ onye Australia, ma ọ bụ onye Canada. ma ọ bụ onye ọ bụla ekweghị ekwe sitere na ndị na-ekweghị ekwe na-ebuso ndị Alakụba agha agha, dabere na Allah, gbuo ya n'ụzọ ọ bụla ma ọ bụ n'ụzọ ọ bụla."Dabiq 5:37). Mgbe a haziri ahazi na mwakpo anụ ọhịa wolf malitere ime mgbe niile, UN Security Council kwupụtara IS "ihe egwu zuru ụwa ọnụ na nke a na-enwetụbeghị ụdị ya maka udo na nchekwa mba ụwa" (The United Nations Security Council 2015).
N'oge ọ kacha elu, na njedebe-2014, IS na-achịkwa ihe karịrị 100,000 square kilomita yana ọnụ ọgụgụ ndị bi na 12,000,000 (Jones, et.al. 2015). Ka ọ na-erule ná mmalite 2015, Otú ọ dị, ndị agha jikọrọ aka amalitela ịchụpụ ndị agha IS na mpaghara Syria na Iraq, na agha a na-alụso IS gbasaa (ma bụrụ ihe mgbagwoju anya na ndọrọ ndọrọ ọchịchị) mgbe Onye isi ala Syria al-Assad gasịrị, n'okpuru nrụgide iji weghachite ala ndị furu efu na gbachitere ọchịchị ya siri ike, kwurịtara maka enyemaka ndị agha Russia na nkwado ala. Ọ ga-ewe ihe karịrị afọ anọ ọgụ kpụ ọkụ n'ọnụ iji mebie ikike IS na mpaghara ahụ. Agha obodo na obodo Iraq nke Ramadi, Falluja, Mosul, na Ramadi bụ ihe na-agbawa obi karịsịa nye ndị nkịtị na akụrụngwa ndị dị mkpa. Na Machị 2019, agha ikpeazụ mere n'obodo Baghouz nke Siria, na-eweta njedebe na caliphate mpaghara na-eji nwayọọ nwayọọ na-ebelata. N'ime afọ ikpeazụ nke ọgụ a, mwakpo ndị na-eyi ọha egwu, nke ndị na-ahụ maka IS ma ọ bụ proxies na-eduzi, gara n'ihu, na-enwekarị mmetụta dị egwu. France, onye so n'òtù ndị na-emegide IS, ezubere iche ọtụtụ oge: e gburu ihe dị ka 130 na ọtụtụ narị merụrụ ahụ na na gburugburu Paris na 2015, na Nice nwetara mwakpo bọmbụ gwongworo na Bastille Day 2016, na-egbu ma merụọ ọtụtụ narị mmadụ ahụ. Ndị na-atụ bọmbụ igbu onwe ha lekwasịrị anya n'ọdụ ụgbọ elu Brussels na ọdụ ụgbọ oloko na March 2016, kpatara ọnwụ iri atọ na isii na ihe dị ka 300 merụrụ ahụ. Otu ụgbọ elu Rọshịa, nke ndị njem 224 nọ n'ime ya, dara n'elu Osimiri Sinai na Ọktoba 2015, maka mmegwara maka mkpọsa ụgbọ elu Russia-Syrian megide ndị agha IS. Mwakpo na mpaghara ndị ọzọ gburugburu ụwa (Spain, Philippines, Indonesia, na Afghanistan) na-ekwu maka echiche echiche na ụzọ aghụghọ nke IS, ọbụlagodi na "caliphate" ya nọchibidoro.
N'agbanyeghị mmeri March 2019 na Baghouz, otu obere ma dị irè nke ndị agha IS na-arụ ọrụ na mgbago ugwu Syria, na-eme ka ọ dị ndụ site na ọgba aghara nke agha gasịrị, njedebe nke ike ọchịchị Assad, ntinye aka mba ọzọ, na mkpebi siri ike nke ndị jihadists ịnọgide na-enwe. ụfọdụ ihe dị ka caliphate territorial. Otu a emeela obere mwakpo ma mebie mbọ ha mere ịchụpụ ya. Otú ọ dị, a na-awakpo ndị isi IS mgbe niile. Abu Bakr a-Baghdadi, onye caliph kwere ekwe, nwụrụ na mwakpo ndị agha US mere na Ọktoba 2019; onye nọchiri ya, Abu Ibrahim al-Hashimi al-Qurashi, zutere ụdị ọnọdụ ahụ na February 2022; na ndị agha Turkey na-ekwu na ha gburu onye ndu IS kacha ọhụrụ, Abu Hussein al-Quraishi, na Mee 2023. Ọ bụ ezie na ike IS ebelatala nke ukwuu n'ime obi ya, ógbè ya dị iche iche ka nọgidere bụrụ ihe egwu a na-ahụ anya. Dị ka Global Terrorism Index si kwuo, IS na ndị mmekọ ya “nọgidere na otu ndị na-eyi ọha egwu kacha egbu egbu n'ụwa na 2022 maka afọ nke asatọ, na mwakpo na mba 21” (Institute for Economics & Peace 2023).
ỤLỌDỤ / EKWERE
A kọwapụtara onwe ya dị ka ezi ndị fọdụrụ na Islam n'ụwa nke oge a ma kọwapụta nkwenkwe ya n'ụzọ dị ukwuu n'ihe metụtara ihe ọ jụrụ n'etiti usoro na-ewu ewu na obodo ndị Alakụba, nke ọ na-ewere dị ka ekweghị ekwe (kufr). Dị ka Islamism, IS haziri ịdị adị ya dị ka nloghachi ma ọ bụ mweghachi nke ihe ndị Alakụba ọgbara furu efu n'ihi mmetụta nke secularism na ọchịchị na-abụghị nke Islam. Dịkwa ka Islamism na-alụ ọgụ, ọ kwadoro echiche na omume puku afọ nke na-agbanwe obodo ndị Alakụba, ma ọ bụrụ na ọ bụghị ụwa dum, n'ọgbọ agha n'etiti ike nke ìhè na ike nke ọchịchịrị. Ọgbọ agha a weere ọnọdụ kpọmkwem ozugbo ISIS guzobere Islamic State (= caliphate) wee kpọọ nkewa ọdịnala n'etiti ebe obibi nke Islam na ebe obibi nke ekweghị ekwe (dar al-Islam, dar al-kufr).
Mgbe IS guzobechara isi obodo nwa oge ya na Raqqa, IS malitere mmemme ịkụziri ndị ọrụ okpukpe (imams na ndị nkwusa) “ụzọ nke eziokwu” ya. Ndị ahọpụtara isonye na mbụ jerela ọrụ ndị a na mpaghara ahụ, mana ha chọrọ ikike IS ka ọ gaa n'ihu. Akwụkwọ ahọpụtara maka nkuzi nkuzi nke otu ọnwa bụ Sheikh Ali al-Khudair, onye ọka mmụta Saudi Wahhabi na-emetụta nke ọma maka nkwado ya gara aga nke ọrụ jihadist. Arịrịọ ya dabere na ntọala ya siri ike na nkuzi nke onye guzobere Wahhabism, Muhammad ibn 'Abd al-Wahhab, na njikere ọ dị iche ihe ọjọọ nke oge a na ịkpọ takfir (na-ekwupụta onye kafir, onye na-ekweghị ekwe, nchụpụ) megide ndị mmehie. ndị mmadụ n'otu n'otu, ọ bụrụgodị na ha amaghị maka mmehie ha (Akuko Alakụba Ala 1:3). Ọtụtụ n'ime ndị ọkachamara okpukpe metụtara IS, ndị na-ahụ maka ịkụzi ọtụtụ ndị Alakụba na ikpe okpukpe, bụ ndị Saudis nwere nkwenye siri ike na ozizi Wahhabi nke alaeze, n'agbanyeghị na ọ bụghị ezinụlọ eze. N'akwụkwọ ya, IS na-atụba onwe ya dị ka Salafi-Wahhabi, na-enwe mmasị siri ike maka ihe ọhụrụ "na-ezighị ezi" nke pụtara n'ime omenala islam mgbe ndụ nke ndị nna ochie (al-salaf al-salih), ndị aghụghọ akpọrọ Shi'is, Asharis. , Mu'tazilis, Sufis, Murji'is, na Kharijis.
IS nakweere nkwenye zuru oke nke Salafism na ịdị n'otu nke Chineke (tawhid) na ịjụ nkwenye ma ọ bụ omume ọ bụla na-ewepụ ịdị n'otu nke Chineke. Ọ dịkwa ka Salafism, na-etinye uche dị ukwuu na nkọwa nke arụmụka ederede, na-akwado mkpebi ọ bụla na-ezo aka na kor'an na Sunna ma na-egosipụta nkọwa ya dị ka nanị ezi. N'ezie, nkwenye nkwenye na omume na-agwa ihe niile IS na-eme, ma na-eje ozi dị ka ebe a na-ere ahịa siri ike maka ndị Alakụba ọgbara ọhụrụ na-achọ idoanya na ụwa nke ọkara eziokwu na ụgha. KWESỊRỊ onwe ya n'ịmepụta "caliphate na usoro amụma," nkebi ahịrịokwu a na-ejikarị n'akwụkwọ ya iji gosi nlọghachi na ezi Islam na ịtọgbọ "ikike okpukpe na ndọrọ ndọrọ ọchịchị na ndị Alakụba niile" (Olidort 2016: viii). Ya mere, njirimara Muslim IS na-enye enweghị nhata: ọ dị n'elu ihe nkọcha na nrube isi na nkwenye ziri ezi na omume, ọ na-ebute echiche nke eziokwu na ezi omume nke na-enye ohere ikpe dị mfe nke ndị Alakụba ndị ọzọ (Haykel 2009: 33-38). Ọ dịghị ebe a nchegbu banyere islam iwu na omume ziri ezi pụtara ìhè karịa n'ụzọ IS ziri ezi na ojiji nke ime ihe ike, karịsịa mgbe ndị ahụ metụtara bụ ibe Muslim. N'ikwekọ n'usoro mmegharị ya, IS kpụziri ọnọdụ nkwenye ya na gburugburu ebe obibi siri ike nke ọgụ na-eme ihe ike nke o tinyere aka na ya. Ọ bụ, dị ka a pụrụ isi kwuo ya, na-eme omume obi ọjọọ nke ime ihe ike, nke ụjọ, n'otu oge ahụ ọ na-arụrịta ụka maka ịdị mma na mkpa nke omume ndị a. Ndị isi na-ege ntị nke a arụmụka bụ Muslim ụwa, a ụwa yiri n'ụzọ dị ukwuu na nkwekọrịta na Ọ KWESỊRỊ emewo a dị ize ndụ n'aka na-egwu ma Muslim ndụ na Islam oyiyi. N'ezie, IS kpasuola arụmụka Islam vs. Islam n'ọ̀tụ̀tụ̀ zuru ụwa ọnụ, usoro nke arụmụka ahụ gụnyere nrụtụ aka n'akụkọ ihe mere eme maka okwu Muslim na-aga n'ihu banyere ọdịdị ndọrọ ndọrọ ọchịchị ọgbara ọhụrụ na oke nke nnupụisi ziri ezi.
Ndị Alakụba na-akatọ IS, gụnyere ndị Islamists, na-amalitekarị ịkatọ otu ahụ na ha bụ ma ọ bụ na-akpa àgwà ka Kharijis, òtù nzuzo a ma ama na narị afọ nke asaa nke a maara maka oke nsọpụrụ ofufe na ime ihe ike megide ndị Alakụba ibe ya. Dị ka akwụkwọ akụkọ ọdịnala si kwuo, ndị Kharjis boro ndị Alakụba ibe ha ebubo na ha bụ ndị si n'ezi ofufe dapụ iji kwado igbu ọchụ ha (takfir), kpata esemokwu ọha na eze na ndọrọ ndọrọ ọchịchị, ma mebie izi ezi nke abụọ n'ime ndị caliph anọ ahụ ziri ezi na Sunni Islam. N'ezie, usoro okpukpe ndị Sunni bụ isi pụtara, opekata mpe, site n'ịkọwa onwe ya megide omume na onyonyo nke Kharijis (mgbe ụfọdụ a na-asụgharị Khawarij ma ọ bụ Kharijites). N'etiti narị afọ nke iri abụọ, ndị isi okpukpe Alakụba na ndị ọchịchị kpọkuru aha otu a ka o mebie ndị Islamists, ma ọ bụ ndị na-agafe agafe ma ọ bụ ndị na-alụ ọgụ, na ime ka echiche ọha na eze banyere Islamism, extremism, na ịdị nsọ nke obodo; na Egypt, ndị otu Society of Muslim Brothers, dị ka Hasan al-Banna na Sayyid Qutb, na-ejikọtakarị na Kharijis na mgbasa ozi (Kenney 2006). N'akụkụ nke ya, IS lere ebubo nke ịbụ Khariji anya dị ka mgbasa ozi e bu n'obi ime ka obodo Alakụba daa mbà site n'ikwe ka omume na-emegideghị Islam nke ndị Alakụba rụrụ arụ, karịsịa ndị isi ndọrọ ndọrọ ọchịchị, gaa n'ihu. N’ihi ya, ọ laghị azụ, n’ihi egwu ịbụ onye a kpọrọ Khariji, ikpe ikpe megide ndị o weere na ndị Alakụba si n’ezi ofufe dapụ na ịkwafu ọbara ha. N'ihi ya, ọbụna dị ka IS jụrụ labelụ ahụ bụ́ “Kharijis,” o tinyere aka n'akparamàgwà mere ka òtù ahụ bụrụ aha ọjọọ. Mgbe mbụ ebubo na ọ bụ Khariji, IS zaghachiri n'ụzọ abụọ: nke mbụ, onye na-ekwuchitere IS Abu Muhammad al-'Adnani sonyere na mgbanwe ọnụ ọnụ (ihe a na-akpọ na omenala Islam dị ka mubahala) nke jụrụ ntaramahụhụ Chineke ma ọ bụrụ na IS bụ eziokwu. Khariji. Nke a bụ akụkụ nke arụmụka buru ibu na ndị otu jihadist ndị ọzọ, n'oge nke otu onye ndu kwuru na IS "dị oke oke karịa nke mbụ" Kharijis (Dabiq 2:20). Nke abụọ, n'ihe pụtara ọnọdụ arụpụtara, IS ekpughere otu cell Khariji na-arụ ọrụ n'ime ókèala ya ma na-eyi egwu ịwakpo caliphate. E mechara 'gbasara ụlọ ahụ ma taa ya ahụhụ' dịka iwu Alakụba siri dị, na-eme ka ọ dị ka IS kwetara ime ihe ike na-akwadoghị. nke ndị Kharji (Dabiq 6: 31).
N'ịgbachitere ime ihe ike, ọbụlagodi otuto ya, BỤ nakweere ọnọdụ nkọwa, nke a na-ahụkarị n'etiti ndị Alakụba na-eme mgbanwe, nke na-ewepụta ihe ịma aka nke oge a n'ihe gbasara ndị chere Onye amụma Muhammad ihu. Mana ihe lekwasịrị anya maka IS bụ ọnọdụ akụkọ ihe mere eme sara mbara nke Muhammad ga-ewebata ozi Islam (nke a na-akpọ jahiliyya ma ọ bụ amaghị ihe) yana otu o si mesoo ihe ịma aka ndị ahụ. Omenala Islam na-atụgharị jahiliyya dịka oge tupu ọbịbịa nke Islam, tupu Muhammad weta eziokwu na ihe ọmụma; ọ bụ oge mmehie nke ndị Arab laghachiri n'omume rụrụ arụ na okpukpere chi. N'ikwu ya n'ụzọ dị mfe, jahiliyya na-anọchite anya ntụgharị nke Islam. Na-eso usoro echiche nke Qutb kọwapụtara na primer ya dị egwu Ihe omimi, wee nakweere ndị agha Islamist n'ebe niile, IS kọwara ụwa nke oge a, ọkachasị ọha ndị Alakụba, ka mmiri na-eri n'oké osimiri jahiliyya. N’ihi ya, mmehie na ire ure na-achị; Ndị Alakụba atụfuola ụzọ ha ma chọọ nduzi; na ọtụtụ ndị Alakụba echefuola ma ọ bụ jụ Islam ịdaba n'ọnọdụ jahiliyya ugboro ugboro. Naanị nzaghachi, ya mere arụmụka na-aga, bụ ka ezi ndị kwere ekwe mee ihe dịka Muhammad na ndị na-eso ụzọ ya oge mbụ, imegide ma kpochapụ ndị agha na-ekpere arụsị nke jahiliyya site n'ịgba jihad n'aha okwukwe. N'ime otu n'ime ọtụtụ akwụkwọ ọgụgụ nke IS mepụtara, a na-akọ banyere agha Badr a ma ama (624 OA), n'etiti ndị agha Muhammad na ndị na-ekwekọ ekwekọ nke Mecca maka mmetụta dị egwu. A na-agba ndị na-agụ akwụkwọ ume ka ha nweta ihe mmụta dị mkpa nke ndụ site na ahụmahụ nke ndị agha Islam na agha: na Chineke nọ n'akụkụ ndị kwere ekwe, na "ịma jijiji (irhab) ndị na-ekweghị ekwe na-atụ ha egwu" chọrọ, na "igbu ezinụlọ bụ ihe a chọrọ mgbe. dị mkpa na bụ ụzọ nke iweghachi ọdịmma [obodo]" (Olidort 2016: 21).
IS chọrọ ka esemokwu Muhammad na jahiliyya dịrị ndụ maka ndị Alakụba, iji kpalie ha ma manye ha ime mkpebi na-agbanwe ndụ. Mkpebi ahụ bụkwa nke caliphate nke BỤ, nke a pịrị apị na ụwa nke oge a ebe ndị Alakụba nwere ike ibi n'okpuru iwu Alakụba, ebe ha nwere ike ibi ndụ ezi ndị Alakụba. N'ezie, IS mere ihe karịrị òkù; ọ na-ekwu na ọ bụ ọrụ onye Alakụba ọ bụla (fard ayn) ịkwaga (hijra) site na jahiliyya gaa na islam State, ido onwe ya n'okpuru ikike nke caliph, na ịlụ jihad.
Na mgbasa ozi Ọ KWESỊRỊ, nguzobe nke islam State na nkwupụta nke caliphate emeela ka ọrụ nkuzi ọhụrụ pụta; ihe omume ndị a ebutela “mkpọchapụ nke grayzone,” dịka ọbịbịa Muhammad mere nhọrọ doro anya n'etiti jahiliyya na Islam (Dabiq 7:54-66). Onye ọ bụla nwere ugbu a ime mkpebi, na-ebi ndụ ma ọ bụ na-anwụ anwụ na-esi na ya pụta. Ịghara ime ihe abụghị nhọrọ, n'ihi na ọ pụtara ịkwado ndị na-ekweghị ekwe na ịdaba n'ezi ofufe dapụ. Ọ bụrụ na njem abụghị nhọrọ maka ezi ndị kwere ekwe bi n'etiti ndị na-ekweghị ekwe na West, ala nke ndị Agha Ntụte, ha nwere ike ịzenarị "ọnwụ jahiliyya" site n'ịkwasa iyi iguzosi ike n'ihe (bay'a) nye caliph na ịlụ ọgụ megide ndị agha. ọnwụ ebe ọ bụla ha nọ (Dabiq 9:54). Ebe a ọzọ, IS na-eduzi
Ndị Alakụba na-eso nzọụkwụ nke onye amụma Muhammad, onye kwagara mba iji hụ na Islam ga-adị ndụ na ihe ịga nke ọma. Ọtụtụ n'ime egwu nke ọtụtụ ndị Alakụba, IS dọkwaara na ihe atụ nke Muhammad iji kwadoo omume ime ihe ike dị egwu, dị ka igbutu onye na-anya ụgbọ elu Jordan gbagburu n'oge ogbunigwe gbafere n'ókèala IS ma ọ bụ igbupụ ndị a dọọrọ n'agha (Dabiq 7:5-8). [Foto dị n'aka nri] "Usoro amụma," o yiri ka ọ na-ahapụ IS ka ọ tụọ egwu ma gbuo mgbe ọ bụla.
Maka IS, ndị na-eme hijra wee malite jihad nọ na-ekere òkè na atụmatụ ka ukwuu nke Chineke doziri maka ụmụ mmadụ nke na-apụta na mpaghara ahụ: agha ukwu na-abịa (al-malahim al-kubra) nke na-aga n'ihu ma na-ebuli elekere ikpeazụ. Syria e jikọtara ya na ọnụ ọgụgụ nke ọgwụgwụ oge amụma na islam omenala, na IS dọọrọ na ha iji gosi na akụkọ ihe mere eme dị mkpa nke ihe na-eme n'ime caliphate na-akpali ndị Alakụba na. 
isonye. Aha akwụkwọ akụkọ IS, Dabiq, [Foto dị n'aka nri] dịka ọmụmaatụ, na-ezo aka na saịtị dị na Syria, nke e gosipụtara na hadith, ebe agha ikpeazụ n'etiti ndị Alakụba na ndị Rom (ghọtara na ọ pụtara Ndị Ntụte Ndị Kraịst) ga-ewere ọnọdụ, na nke ga-eme ka ndị Alakụba nwee mmeri dị ukwuu, sochiri ihe iriba-ama nke awa ahụ: mpụta nke onye na-emegide Kraịst (Dajjal), mgbada Jizọs, na Gọg na Megọg. Ntụaka na-akpali akpali banyere amụma a, nke e chere na ọ bụ Abu Musab al-Zarqawi, pụtara na peeji nke ọdịnaya nke mbipụta nke ọ bụla nke magazin ahụ, sị: “A mụnyere ọkụ ọkụ ebe a na Iraq, okpomọkụ ya ga-anọgidekwa na-akawanye njọ, site n'ikike Allah, ruo mgbe ọ gbara ndị agha ntụte ọkụ na Dabiq ọkụ.”
AKWỤKWỌ KWESỊRỊ na amụma ndị dị otú a iji mee ka uche dị elu n'oge pụrụ iche na akụkọ ihe mere eme na mkpa ọgụ ahụ, na Islamic State kwesịrị ekwesị na karịa. Ọgụ a mechara mebie ma mpaghara mpaghara na mba ụwa ma yie ka ọ na-akwado nkwupụta IS nke agha akụkọ ihe mere eme na-abịa, ma ọ bụrụ na ọ bụghị mbara igwe, ọ pụtara. Obere agha ọ bụla, okwu mkpali ọ bụla, ógbè ọ bụla ekwuputara ọhụrụ, mwakpo ndị na-eyi ọha egwu, nzaghachi agha ọ bụla sitere na West, na mbata Muslim ọhụrụ ọ bụla na Islamic State ghọrọ ihe ịrịba ama ọzọ nke amụma mezuru na ọgba aghara na-abịanụ nke ga-akwụsị na Islam. mmeri zuru ụwa ọnụ. Ọbụna ihe yiri mmebi nke ụkpụrụ ụkpụrụ Islam nyere ohere iji kwalite oge akụkọ ihe mere eme pụrụ iche nke ndị mmadụ chere na ha bi ugbu a. Mgbe IS zutere Yazidis, bụ́ ndị Mesopotemia oge ochie nke nwere nkwenkwe okpukpe na okpukpe dị iche iche, n'ógbè Ninive nke Iraq, ọ na-ewere ha dị ka ndị na-efe chikọka (mushrikun), ọ bụghị ndị na-ekweghị na Chineke, na, n'ịgbaso ụkpụrụ iwu ndị Alakụba, hụrụ na ọ bụ ihe kwesịrị ekwesị ịbụ ohu ha. ụmụ nwanyị. N'okwu ya banyere mkpebi a, IS dọọrọ uche gaa n'eziokwu ahụ bụ na "a kpọtụrụ ịgba ohu dị ka otu n'ime ihe ịrịba ama nke oge awa yana otu n'ime ihe kpatara ya" nnukwu agha na-abịa (Dabiq 4:15). Nke a mere na e iletaghachiri ke ukperedem nsiondi Dabiq site n'aka otu nwanyị ode akwụkwọ, Umm Sumayyah al-Muhajirah, onye gbachitere mkpebi nke ịgba ụmụ nwanyị ohu ma jiri ya kparị ndị iro IS emo:
M na-ede ihe a mgbe akwụkwọ ozi ahụ na-adapụ mpako. Ee, O okpukpere chi nke kuf kpam kpam, anyị wakporo ma jide ụmụ nwanyị kafirah, ma chụpụ ha dị ka atụrụ n'ọnụ mma agha… ma ọ bụ gị na ndị na-akwado gị chere na anyị na-egwu egwuregwu n'ụbọchị anyị kwupụtara Khilafah na amụma amụma. usoro? M na-aṅụ iyi na Onyenwe m, ọ bụ n'ezie Khilafah na ihe niile dị n'ime ya nke nsọpụrụ na nganga maka Muslim na mweda na mweda n'ala nye ndị kafir (Dabiq 9: 46).
Onye edemede ahụ mechiri mpempe akwụkwọ ahụ na mkpasu iwe na mkparị n'akụkụ, na-ekwu na, ọ bụrụ na Michelle Obama ga-abụ ohu, ọ gaghị enweta nnukwu uru.
Ndị Alakụba sonyeere IS ghọrọ akụkụ nke akụkọ ifo ya nke apocalypse na-abịanụ, mana ha banyekwara n'ime ụwa ọha mmadụ, nke akpọrọla ndị mmadụ ka ha bie ndụ n'ezie, nwere ezinụlọ, ụlọ na ọrụ. Dị ka William McCants na-akọwapụta, IS mere ka ọdịiche dị n'etiti atụmanya ndụ nke ọbịbịa nke Mesaịa ahụ a na-echere ogologo oge (mahdi) na ibu ọrụ bara uru nke ịgba ọsọ caliphate: “Mesaịa nyere ohere maka njikwa. Ọ bụ ụzọ aghụghọ iji gbatịa atụmanya apocalyptic nke ndị na-eso ụzọ Alakụba State ka ha na-elekwasị anya na ọrụ ozugbo nke iwu ụlọ "(McCants 2015: 147). N’ezie, ọnwụ ga-emesịa bịakwasị ọtụtụ ndị a dọtara site n’okwu banyere apocalypse, ma ndụ na caliphate nwekwara ikuku nke kwesịrị ekwesị, nke na-egosi na ọ bụ n’ezie “ọnọdụ.”
Site na mgbasa ozi mgbasa ozi ya, IS arịọrọ ndị Alakụba nọ gburugburu ụwa ka ha kwaga na Islamic State e hiwere ọhụrụ, na inye aka na naanị ebe ndị Alakụba nwere ike ịnụ ụtọ mkpụrụ nke ezi ọha islam, ebe a na-amanye iwu Alakụba na òtù ụmụnna Muslim na-abịa n'ụzọ nkịtị. . Ndị nwere nzụlite ọkachamara bụ ndị e lekwasịrị anya kpọmkwem n'ihi na ha ga-eweta nkà ndị dị mkpa maka obodo na-eto eto. A na-atụle uru nke ndụ dị n'ime ókèala Islam State dị ka ihe onwunwe na nke mmụọ: ezinụlọ ndị bịara ọhụrụ kwere nkwa ụlọ (mgbe ụfọdụ a napụrụ), e kwere ndị nwoke nkwa na nwunye (mgbe ụfọdụ ndị ohu), na-arụ ọrụ na-elekọta mmadụ iji gboo mkpa ndị nọ ná mkpa. . A kọrọ na IS kwụrụ ụgwọ maka agbamakwụkwọ na ezumike nke ụfọdụ ndị agha ya. N'ezie, IS gbasiri mbọ ike igosi na o guzobela ọha mmadụ nwere ike ịrụ ọrụ, yana ndị uwe ojii islam, nchịkọta na nkesa nke ọrụ ebere (zakat), na-elekọta ụmụ mgbei, na ụlọ ọrụ nchebe ndị ahịa nwere nọmba ịkpọ maka mkpesa (Akuko Alakụba Ala 1:4-6). Na e nwere atụmatụ, ọ dịghị mgbe actualized, Mint mkpụrụ ego maka ojiji n'ime umma (obodo), na mgbalị ịmepụta a "usoro ego" dị iche iche na nke Western-achị ụwa.Dabiq 5:18-19). N'isiokwu nke isiokwu ya bụ "A Window into the Islamic State," ihe oyiyi nke ndị mmadụ na-arụzi àkwà mmiri na eletrik eletrik, ihicha okporo ámá, ilekọta ndị agadi, na-enye ọgwụgwọ ọrịa cancer ụmụaka na-agba akaebe na mbọ IS na-eme iji gboo mkpa ndị Alakụba.Dabiq 4:27-29). Edemede ọzọ akpọrọ “Healthcare in the Khilafah” kwuru na IS “na-agbasawanye ma na-akwalite nlekọta ahụike ugbu a” ma mepee kọleji ọzụzụ maka ndị ọkachamara ahụike na Raqqa na Mosul (Dabiq 9: 25).
Otú ọ dị, ihe oyiyi ndị dị otú ahụ a na-enwe kwa ụbọchị dị nnọọ iche n'ịtụ aka n'ịkwado ndị ọzọ: agha ikpeazụ na njedebe oge, na foto nke ibipụ isi n'ike, ogbugbu ndị mmadụ, ịtụ ndị na-akwa iko nkume, na ọrụ igbu mmụọ. Mana ọ bụ kpọmkwem ngwakọta nke ihe na-adịghị mma na ndị na-egbu ọchụ, nke atụmanya nke ụwa na nke puku afọ, kpalitere mgbasa ozi IS n'oge ụbọchị isi ike nke nlọghachi caliphal ya. Ndụ jihadis na islam State, o yiri ka ọ ga-ebirịrị na nsọtụ akụkọ ihe mere eme na apocalypse.
RITUALS / PRACTICES
IS kwadoro emume ọdịnala jikọtara ya na orthopraxis Sunni ma tinye ha n'ime mpaghara ọ na-achị. O mekwara ihe ndị a na-eme dị ka emume metụtara nguzobe steeti na nloghachi nke caliphate. Ọ bụghị ikwubiga okwu ókè na-ekwu na Ọ KWESỊRỊ, dị ka ọtụtụ jihadi iche iche tụgharịa jihad n'ime nke isii ogidi nke Islam. Ndị otu ahụ toro mkpa jihad (maka ime ka mkpụrụ obi dị ọcha, imeri ndị iro, iweghachi caliphate, na ịbọ ọbọ maka akụkọ ihe mere eme nke ọdịda ọdịda anyanwụ) na ohere ọ bụla ma na-akparị ndị Alakụba na-akọwa Islam dị ka okpukpe udo na. si otú ahụ nyefere nrụgide Western. Dị ka ekpere na ibu ọnụ n'oge Ramadan, jihad dị mkpa maka ndị Alakụba, dị ka IS si kwuo, ya mere ọ na-eme hijra, ịkwaga n'ebe obibi nke ekweghị ekwe gaa n'ebe obibi nke Islam, Islamic State. "Emememe" ọzọ nke weere ọnọdụ dị mkpa na nguzobe nke caliphate bụ iyi nkwado (bay'a), nke e nyere caliph, mgbe mgbe na ebe ọha na eze, iji gosi nrubeisi nke mmadụ ma ọ bụ otu n'okpuru ikike caliph. Foto akwadoro nke iyi a na-enye al-Baghdadi, onye isi IS caliph, apụtala n'okwu dị iche iche nke Dabiq, na ndị otu ndị agha na mba ndị ọzọ ezipụla iyi ha, ma ọ bụ site na ndị nnọchiteanya ma ọ bụ Twitter, na-ekwupụta nkwado ha ma nyegharịa onwe ha ógbè nke Islamic State.
Ikekwe ihe kacha dị egwu, na ihe na-enye nsogbu, nke ndị IS mere bụ ntaramahụhụ na igbu ọhaneze. IS amachibidoro ise siga ma were ụtarị na iti ihe taa ndị agha ya ahụhụ maka ime ihe. A na-etikwa ndị e jidere na-ekiri ihe ndị gba ọtọ ma ọ bụ na-aṅụ ọgwụ ike. E gbupụrụ ndị ohi aka ha ma ọ bụ ka njọ. E ji nkume tụgbuo ndị ahụ a mara ikpe ịkwa iko, tụpụkwa ndị na-edina ụdị onwe ha n’ụlọ. Ihe ngosi ndị dị otú ahụ dọtara nnukwu ìgwè mmadụ, manyere ọtụtụ ndị na-ekiri ihe nkiri ka ha bịa, na vidio vidio dọtara ndị mmadụ na-aṅụrị ọṅụ ma na-akpọ ka e taa ndị ikpe mara ahụhụ. Ịmanye iwu Alakụba, na ịbụ ndị a hụrụ ka ha na-eme nke a, bụ akụkụ buru ibu nke kwadoro ịdị adị nke IS, na mgbe ụfọdụ, a na-asọpụrụ ihe si na ya pụta. Na mpaghara ebe iwu na usoro nọ n'okpuru mmanye aka ike na ndị ọrụ rụrụ arụ, IS nwetara aha ọma maka ịkwụwa aka ọtọ na ịrụ ọrụ nke ọma. Nke a bụ ndụ eziokwu nke ụmụ amaala nọ na steeti ndị IS nọchiri anya (Hamid: 2016 220-21).
Ọ bụ ezie na ọ bụghị ememe kwa otu, igbu mmụọ ghọrọ akụkụ dị mkpa nke atụmatụ agha na akụkọ ifo IS. A na-ebunye ndị na-egbu onwe ha mgbe nile na mmalite nke mwakpo, iji wepụta ogige nchebe ma na-amaja ndị iro ahụ n'ọnọdụ egwu. Dị ka ọdịnala Alakụba si kwuo, onye Alakụba enweghị ike nweta nsọpụrụ dị elu karịa ọnwụ n'agha megide ndị iro nke Islam, mgbasa ozi IS jupụtara na onyonyo nke ndị jihadi ahụ bụ ndị meworo nzọụkwụ mgbanwe ikpeazụ ahụ. Ndị Alakụba sonyeere IS nọ na-emegharị onwe ha, na-ekewa onwe ha na ezinụlọ, ndị enyi, na ọrụ iji mee mmalite ọhụrụ. Ime hijra bụ nzọụkwụ mbụ, na-esote itinye aka na jihad. Ịghọ onye nwụrụ anwụ mezuru ụzọ mgbanwe wee jikọta ndị nwụrụ anwụ a na-asọpụrụ na ndị ka na-agba jihad. N’ezie, ndị nwụrụ anwụ n’ọnwụ kwuru, dị ka a pụrụ isi kwuo ya, site n’ili site n’ozi mkpali ndị e dekọrọ ma ọ bụ dekọọ tupu ha anwụọ, mgbasa ozi iji sonyere òtù nzuzo nke ọbara na ịchụ àjà. Dị ka ozi otu onye nwụrụ n'ihi okwukwe mere ka o doo anya, ọnwụ abụghị nanị ngosipụta nke nkwenye jihadi; ọ rụkwara ọrụ dị ka ederede akaebe doro anya nke ndụ ikwesị ntụkwasị obi otu onye duworo:
Okwu m ga-anwụ ma ọ bụrụ na ejighị m ọbara m zọpụta ha. A ga-ewepụ mmetụta m ma ọ bụrụ na ejighị m ọnwụ m kpasuo ha ọkụ. Ihe odide m ga-agba akaebe megide m ma ọ bụrụ na m ewepụtaghị ihe akaebe na-egosi na m dị ọcha nke ihu abụọ. Ọ dịghị ihe ọ bụla ma e wezụga maka ọbara ga-emesi obi ike nke ọma na ihe akaebe ọ bụla (Dabiq 3:28).
Icheta àjà ndị dị otú ahụ (na vidiyo, uri, na abụ) nyere nkwado dị ike na mmụọ ọgụ na njirimara ndị fọdụrụ: "Maka jihadis, omume nke ndị nwụrụ n'ihi okwukwe bụ ihe mgbidi nke akụkọ ihe mere eme nke obodo" (Creswell na Haykel 2015: 106) .
NKWUKWU / LEADERSHIP
A mụrụ IS na mpaghara jihadi asọmpi, yana ọtụtụ mmegharị na ndị isi na-agba mbọ ịdọta ndị ọrụ na nkwado ego. Ha nile esiwo n'otu ala ndị Islamist na-alụ ọgụ wee dọta na nkuzi na mkpali nke ọtụtụ ndị na-eche echiche, site na Qutb ruo bin Laden. N'okpuru nduzi nke Zarqawi, ISI, onye na-ebute IS, bụ nke a na-eme onwe ya site na omume obi ọjọọ ya, na-eduzi nke ukwuu megide ndị Shi'i Iraq. Mgbe IS kwuputara nlọghachi nke caliphate wee kpọọ al-Baghdadi caliph nke afọ, ọ na-ekewapụ onwe ya na ndị agha ndị ọzọ, wee mepụta nsogbu nke ziri ezi na mkpa n'ime ndị jihadist. Ma Baghdadi bụ onye kachasị mma iche na ọrụ akụkọ ihe mere eme bụ ajụjụ gbasara ụkpụrụ na nke iwu maka ọtụtụ ndị jihadists n'oge ahụ. Ọ KWESỊRỊ iji dozie obi abụọ ọ bụla banyere idu ndú al-Baghdadi na mbipụta mbụ nke Dabiq, bụ́ nke gbara n’okpuru isiokwu bụ́ “Nlaghachi nke Khilafah.” Otu akụkọ dị na mbipụta ahụ e hotara ogologo oge site n'okwu mmalite nke al-Baghdadi wee kpọọ ya Amirul-Mu'minin ma ọ bụ ọchịagha nke ndị kwesịrị ntụkwasị obi; ọzọ nyere arụmụka akụkọ ihe mere eme banyere njikọ nke okpukperechi na ndọrọ ndọrọ ọchịchị n'okpuru ndị ndú Alakụba dị ka Abraham na Muhammad, na mkpa iweghachi ihe nlereanya nke ndu a (Dabiq 1:6-9, 20-29). Mana IS kwalitere asọmpi ahụ nke ọma, wee mechie arụmụka banyere izi ezi al-Baghdadi, site na imeri agha onyonyo na mgbasa ozi ọha yana site na iji ikike agha na mgbasawanye mpaghara kwado nkwupụta ikike ya. Nkwuwa okwu nkwuwa okwu na omume nkwuwa okwu, gbanwere steeti ndị agha a ka ọ bụrụ ọrụ onye ndu ama ama. Ihe al-Qaeda chọsiri ike ịghọ post-9/11, Ọ KWESỊRỊ ghọọ eziokwu, na o mere otú ahụ site redefining iwu nke agha Islam: ije Ọdịdị nyere ụzọ obodo-ewu; ọdịiche dị n'etiti "onye iro dị nso" na "onye iro dị anya" ghọrọ ihe na-adịghị mma dịka ndị iro na-elekwasị anya (Muslim na ndị na-abụghị ndị Alakụba) n'ebe nile; na ike ndọta nke caliphate eweghachitere na mmeri dugara ndị Alakụba recruits si gburugburu ụwa.
Ozugbo nhazi nhazi nke IS ghọrọ obodo nke dịpụrụ adịpụ, ọ kpugheere onwe ya na ụdị mwakpo ezubere iche maka akụrụngwa na ahịrị ọkọnọ nke IS ebugara megide Iraq na Syria. Mana nkwupụta nke ịbụ onye caliphate, ọ bụghị obodo mba, nyere IS okwu nkwuputa okwu banyere ihe ịma aka na ókèala ya. Caliphate eweghachiri eweghachi bụ ihe dịpụrụ adịpụ na mba mba, mmadụ nwere ike ịrụ ụka na ọ bụ ebumnuche IS: imepụta ebe pụrụiche, n'ụzọ nkịtị na n'ụzọ ihe atụ. N'adịghị ka mba nke oge a-steeti na-akọwa onwe ha site n'ókè ha, ókè nke caliphate nwere ike ịgbanwe na-enweghị mebie ya theoretical iguzosi ike n'ezi ihe. N'akụkọ ihe mere eme, ọdịdị ala caliphal na map na-agbanwe mgbe niile, dị ka isi obodo nke caliphate. Emegharịrị na oge nke mba-steeti, caliphate pụtara anachronistic, na bụ, ma nke ahụ bụ kpọmkwem isi ihe Ọ KWESỊRỊ (ma ka na-achọ) ime. N'otu aka ahụ, IS na-anwa itinye aka, n'ọ̀tụ̀tụ̀ dị ukwuu, n'ihe ndị Alakụba na-eme mgbanwe kemgbe narị afọ nke iri na itoolu chọpụtara na ọ bụ mbelata nke ike Islam na ntụkwasị obi onwe onye Muslim, mbelata pụtara ìhè site na ịrị elu nke West na ndị eze ukwu ya. mgbasawanye n'ime ala ndị Alakụba. Oge nke oge a, dị ka akụkọ mgbanwe mgbanwe ahụ siri kwuo, chọrọ ka a chegharịa echiche banyere ihe Islam bụbu na ọ pụkwara ịbụ ọzọ ma ọ bụrụ na ndị Alakụba raara onwe ha nye ma chọta mmụọ nke Islam furu efu. Site n'ịgbanwe maapụ ọgbara ọhụrụ nke Middle East, na nhazi na asụsụ nke ọchịchị, IS nwere olile anya ịmaliteghachi ezi mmụọ nke mgbanwe Salafi na ịtọgharịa elekere na ọgbara ọhụrụ. Ọ bụ ụdị echiche efu, mana nke na-emeghachi omume (ma ka na-eme) na ọtụtụ ndị na-aga n'ihu na-agba mgba na akụkọ nke ndakpọ olileanya nke mere ka ndị Alakụba mara oge a.
N'ezie, caliphate eweghachiri eweghachi chọrọ ezigbo nrụpụta, nke pụtara na ewezuga aha ya na ntụaka akụkọ ihe mere eme ndị ọzọ, ọ bụghị eziokwu karịa ọdịnala ndị ọzọ chepụtara nke ọ na-asọ mpi: mba-ala. N'ezie, IS haziri onwe ya wee chịa ókèala ọ na-achị dị ka obodo mba. Ọ bụ ọrụ na-achịkwa iwu na njikwa nke jupụtara na ntụaka na ọnụ ọgụgụ okpukpe. Baghdadi jere ozi dị ka "ọchịagha na onye isi" ma ọ bụ caliph, na ndụmọdụ nke otu kabinet ( kansụl shura nke ndị ọkachamara n'okpukpe mejupụtara) na ọtụtụ kansụl ndị na-eche echiche gbasara ọtụtụ ọrụ steeti: agha, ego, iwu, ọgụgụ isi, mgbasa ozi, nchekwa. … wdg. Dị ka caliph, Baghdadi nwere ikike kachasị, n'agbanyeghị na ọ nwere ike wepụ ya n'ọfịs site na kansụl shura. Ndị nnọchiteanya abụọ nwere ikike iduzi ihe omume na Iraq na Syria, a kpọkwara ndị gọvanọ ka ha na-elekọta ọchịchị kwa ụbọchị na mpaghara dị iche iche. Ụzọ ziri ezi e si agafe iwu n'usoro iwu na ego achụpụ ma ọ bụ zoro ezo ka nọgidere na-ajụ ajụjụ ghe oghe, ọ bụ ezie na mwakpo dị iche iche n'ime afọ ndị gafeworonụ enyela nghọta n'ime ọrụ na echiche nke onye ndu nke doro anya na-agbanwe agbanwe ma kpebisie ike ịga n'ihu. ọgụ ahụ. IS mụtara ka ọ ga-esi nagide mfu ndị agha jikọrọ aka na-akpata, na-edobe akụrụngwa iwu na njikwa ya, ọrụ akụ na ụba, na usoro ndị a na-ewe ndị ọrụ, nke pụtara na, ruo oge ụfọdụ, ọ rụrụ ọrụ n'ezie dị ka steeti… ruo mgbe ọ naghị arụ ọrụ. .
Mgbe e meriri caliphate na 2019, ógbè ndị na-abụghị nke na-aga n'ihu, n'okpuru ọkọlọtọ na-aga n'ihu nke Islamic State, ghọrọ nhazi nhazi, n'agbanyeghị njikọ ya dị ka mmegharị ọrụ egosila na ọ siri ike ịlele. Ihe yiri ka o doro anya bụ na atụmatụ maka ịga n'ihu nke jihad post-caliphate malitere tupu IS erute n'ike ya na Syria na Iraq, na-atụ aro na ndị isi, n'agbanyeghị bravado okwu ya, ghọtara na ike ya jikọtara ọnụ ga-adịte aka. Na-arụkọ ọrụ na otu ndị agha dị ugbu a na ebe dị ka Afghanistan na Egypt Sinai, IS nyere ọzụzụ na ego maka mgbanwe maka nkwado na ịnyegharị aha. Mpaghara ndị a gbasaara akara IS na jihad, yana inye ọzọ n'ọgbọ agha nke ndị agha nwere ike chụsasịrị ka ókèala caliphate shrank. N'ihe dị ka 2015, IS na ndị agha obodo na Afghanistan kparịtara ụka, gburugburu ebe enyi jihad nwere steeti na-adịghị ike, ala ugwu, na nguzogide Taliban na-aga n'ihu. Nke a mere ka e mepụta Islam State Khorasan Province (ISKP) ma ọ bụ IS-K, otu ìgwè nke na-eto eto ma na-enwekwu obi ike na oge, mgbe ụfọdụ na-arụ ọrụ na ndị agha ndị ọzọ dị ka Taliban, na-arụ ọrụ mgbe niile megide al-Qaeda. Agbanyeghị, ka ewepụrụ ndị agha US na Afghanistan n'August 2021, IS katọrọ ndị Taliban, na-ekwusi ike na ọpụpụ America bụ naanị “nfefe udo nke otu onye ọchịchị na-ekpere arụsị gaa na onye ọzọ… (Bunzel 2021). al-Qaeda, n'ụzọ dị iche, kelere ndị Taliban maka ịchụpụ ndị America na ịga n'ihu na-eme jihad. Asọmpi n'etiti otu ndị agha, gbanyere mkpọrọgwụ na atụmatụ atụmatụ na ebumnuche, na-egwu na Afghanistan, na ebe ndị ọzọ, na IS agbalịwo itinye onwe ya dị ka onye kacha agba mbọ na enweghị nkwekọrịta. Nyere nkwanye ùgwù al-Qaeda na ịdabere na ndị Taliban, yana ebumnuche ndị Taliban nke Islamizing Afghanistan, IS yiri ka ọ ga-ebuso jihad megide ndị Alakụba na-alụ ọgụ.
N'ime mpaghara ndị ọzọ, ndị mmekọ IS na-eme mgbanwe maka ndọrọ ndọrọ ọchịchị, agbụrụ, na okpukperechi dị mgbagwoju anya, na-ejikarị nkewa na mkpesa dị adị iji nweta ndị enyi (ọbụlagodi ma ọ bụrụ naanị nwa oge), ndị agha na akụrụngwa. Afrịka ahụla mgbasawanye dị egwu nke mmasị na ọrụ IS, malite na 2015 mgbe Boko Haram, otu ndị otu Islamist na-eme ihe ike dabere na ugwu ọwụwa anyanwụ Nigeria, kwere nkwa ịkwado IS wee kpọgharịa ya aha Islamic State West Africa Province (ISWAP). Tọrọ ntọala na 2002, Boko Haram, nke pụtara "Westernization bụ Sacrilege," kwadoro mgbanwe nke obodo Naijiria, karịsịa nrụrụ aka na ịda ogbenye ya, site n'ịmepụta iwu Islam na ịgbanarị ụdị mmetụta ọ bụla nke Western mmetụta na agụmakwụkwọ, omenala, na omume. Mwakpo ya na-aga n'ihu na-awakpo ndị nkịtị, karịsịa ụlọ akwụkwọ, na mgbasawanye n'ime mpaghara ọhụrụ mere ka gọọmentị machibido otu ahụ ma malite iwe iwe; Ka ọ na-erule afọ 2015, Boko Haram, nọ n'okpuru mwakpo gọọmentị siri ike, chọrọ inweta enyemaka ma kwalite ndị agha ya na onyonyo site na isonye na IS. N'otu afọ ahụ, Adnan Abu Walid al-Sahrawi, onye ndu Salafi-jihadi nke nwere ogologo ọrụ nke ndọrọ ndọrọ ọchịchị na Sahel, kwupụtara iyi nkwado ya na IS, na-etolite ihe a ga-akpọ Islamic State na Greater Sahara ( ISGS). Mpaghara ndị dị n'okpuru Sahara na-agafe ọtụtụ mba (site na Senegal ruo Chad) ma na-eso ndị agbụrụ na ndị okpukpe na-akpakọrịta, Sahel abụrụla ebe obibi nke ndị omempụ, ndị nnupụisi, na ndị jihadists, ma ụlọ ma ndị mba ọzọ. Ọ bụ ezie na ọ bụghị obodo gọọmentị, ISGS na-akwado ebumnuche nke IS na ha abụọ na-asọmpi ma na-akwado ndị otu ndị ọzọ, gụnyere al-Qaeda, na-ebuso agha na ọdụ ụgbọ mmiri Western. Ndị agha IS nọ na agha tisasịrị, post-Gaddafi Libya na-arụ ọrụ ugbu a na mpaghara ọgba aghara yiri nke ahụ.
Ebumnuche a na-atụghị anya ya nke ógbè na ndị mmekọ bụ ịmepụta steeti Islam, mana ebumnobi ọzọ, na enweghị ike agha zuru oke, bụ ịkpali enweghị ntụkwasị obi ma gosipụta na jihad na-aga n'ihu. Dị ka ọ dị na Iraq na Syria, atụmatụ a bụ ịbanye n'ógbè ndị nwere nsogbu, guzobe akụrụngwa iwu na njikwa, na atụmatụ mwakpo na-ekwupụta ihe iyi egwu jihadist: gọọmentị ime obodo na mpaghara, ndị otu jihadist ndị ọzọ, na ndị agha. West. Na Global Coalition to merie ISIS ka dị, IS maara na ụwa na-enweta ozi ahụ. Kwa afọ, njikọ aka ahụ na-ewepụta nkwupụta, na-akọwapụta ihe omume IS na mpaghara ya ma na-ekwusi ike na ndị òtù ahụ nọgidere na-ekpebisi ike ikpochapụ ma ọ bụ, ma ọ dịkarịa ala, nwere ndị extremists (Nkwukọrịta Nkwukọrịta nke Minista nke Global Coalition to Defeat ISIS 2023).
Atụle ọtụtụ ihe gbasara usoro nhazi nke mpaghara, nzikọrịta ozi n'etiti ha, na otu esi enweta ego. Mpaghara ọ bụla yiri ka ọ nwere nnwere onwe na ọrụ ụfọdụ iji chọta akụrụngwa (mmadụ, ihe onwunwe, na ego), ọnọdụ obi abụọ adịghị ya na mgbalị nke njikọ aka na-akwalite iji mebie usoro nzikọrịta ozi, ego, na ndị agha. N'ezie, IS agbasiwo mbọ ike ka ozi mgbasa ozi ya dị ndụ. Ozugbo ụzọ dị irè nke mbanye na izi ozi, mgbasa ozi mgbasa ozi aghọwo ihe na-egbochi ya nke ukwuu, na-eme ka ọ dịkwuo mfe ịbịpụta vidiyo vidiyo na-eme ihe ike ma kpọọ ndị Alakụba ka ha mee "njem na jihad" (Taub 2015; Mazzetti na Gordon 2015). Nduzi nke IS ebelatala nke ukwuu, ma n'ụzọ ihe atụ ma n'usoro mmadụ. Oge ọ bụla caliph, ntọala ntọala nke IS ikike n'elu ụwa Muslim, a na-akpọ ya, ndị agha jikọrọ aka na-ezubere ya ma gbuo ya. A kpọpụkwala ndị isi ógbè na ndị ọzọ na-eme ihe nkiri Alakụba ama n'ọgbọ agha. N'ezie, ndị nnọchi na-emecha pụta site n'ọkwa (ọ bụ ezie na n'oge a na-ede ederede ọ dịghị ọhụrụ caliph a chọpụtala), ma egwu mgbe nile nke ịbụ ezubere iche na-eri n'ime mmụọ na imebi njikwa nke jihad.
ISSUES / CHALLENGES
Na onwu nke caliphate, IS alaghachila na ya jihadi-eyi ọha egwu nzukọ mgbọrọgwụ, ma ọnọdụ agbanweela, na ọ dị mkpa na-atụle ihe pụtara maka ugbu a zuru ụwa ọnụ jihadist idaha na agha arrayed megide ya. Na mbụ, IS nwere ihe ịga nke ọma site n'ịgba egwu na ime ka esemokwu ndọrọ ndọrọ ọchịchị na nke ọha na eze dịbu ma mee ka ọ dị elu na Iraq na Syria. Dị ka nna nna ya na jihadist zuru ụwa ọnụ al-Qaeda, IS na-arụ ọrụ ohere, na-eji ohere nke steeti adịghị ike na-etinye nrụgide na nkewa agbụrụ na nke otu. N'ezi echiche, nlanarị ya dabere na ịga n'ihu atụmatụ a, mana a ga-emerịrị ya ugbu a na gburugburu dị iche iche n'Africa, Middle East, na Central Asia na mpaghara ọ bụla ma ọ bụ ndị mmekọ nwere iwu na njikwa onwe ha. N'ikwu ya n'ụzọ dị iche, IS na-arụ ọrụ ugbu a dị ka onye na-eyi ọha egwu ma ọ bụ òtù mpụ nwere mkpụrụ ndụ nwere onwe ya, na-ejigide onwe ya. Sel ndị ahụ na-eme mgbanwe na gburugburu ebe ha dị iche iche, na-emepụta niche na mpaghara ọha na eze na ndọrọ ndọrọ ọchịchị na ndị omempụ, na-eme njikọ nwa oge dị ka ọ dị mkpa, na-azụ ala, na-akpa nkata ohere ịkụ. N'ọnọdụ a, "iyi ọha egwu zuru ụwa ọnụ" nwere ike isi ike ịmata ọdịiche dị na mmekọrịta ọha na eze na ndọrọ ndọrọ ọchịchị dị adị nke na-ama gọọmenti na ndị ọrụ mmanye iwu aka gburugburu ụwa. Na imegide ihe iyi egwu nke IS, yana nke ndị otu ndị na-eyi ọha egwu, na-aghọwanye mgbagwoju anya, dị nro, na ọnụ ahịa, ruo n'ókè nke na ọtụtụ gọọmentị na ụmụ amaala anabatala nke ahụ, ebe "Agha na Ụjọ" akwụsịla. onye na-edoghị akwụkwọ na-aga n'ihu n'akwụsịghị akwụsị. N'ezie, ọkwa egwu ahụ ebelatala ma ihe egwu n'onwe ya amalitela, mana IS ka bụ isi iyi nke enweghị ntụkwasị obi nke ọha, ndọrọ ndọrọ ọchịchị, akụ na ụba na omenala, karịsịa maka ndị bi na nso nso mpaghara ya ma ọ bụ ndị mmekọ.
Njikọ zuru ụwa ọnụ iji merie ISIS, mgbe ahụ, agaghị enwe ike ikwupụta mmeri n'oge na-adịghị anya ma ọ bụ, ikekwe, mgbe ọ bụla. Ọ nwere ike na-atụ anya ibu ụzọ mbuso agha buru ibu, belata mmetụta nke ndị ka nta, wee gaa n'ihu na-etinye aka na mbọ mgbochi iyi ọha egwu ogologo oge, ma ndị siri ike ma dị nro. Mba ndị dị n'Ebe Ọdịda Anyanwụ (ndị nwere ihe onwunwe zuru oke) ewepụtala ikike nyocha teknụzụ iji kpasasịa ma ọ bụ gbochie mwakpo n'ọdịnihu, ọ bụ ezie na ọ bụ naanị mgbe ha nwesịrị ụdị ihe ike ndị na-eyi ọha egwu ka na-eti mba ndị ọzọ. Dị ka otu onye nyocha nwere nghọta na-akọwa, "[w] ell-ell-resourced states ga-enwe ike ịzụta ụzọ ha iji nye iwu, ebe ndị na-adịghị ike agaghị" (Hegghammer 2021 52). Ọnụ ego IS na-agakwa karịa usoro mgbochi iyi ọha egwu. A kabeghị ọnụ ọgụgụ ọnwụ nke ndụ na mmebi akụrụngwa na Iraq na Syria. Iraq amalitela ụzọ siri ike nke mgbake, na-agbalị ịmaliteghachi ọrụ ndị dị mkpa, ọchịchị dị irè, na ịdị n'otu mba; ịgwọ ọgbaghara miri emi nke obodo dị n'etiti Sunnis na Shi'as adịghị edozi obere oge. Syria bụ obodo dara ada, nke nwere mpaghara mpaghara n'okpuru ọchịchị Turkey, Kurdish, na ndị agha nnupụisi, yana ndị fọdụrụ n'agha IS; Gọọmenti Assad na-anwa ịkwatu ọnọdụ pariah ya, ma ọ dịkarịa ala na mba Arab, ma ọ bụ ya ji ndụ ndọrọ ndọrọ ọchịchị Iran na Russia na-adabere na ego na-adabere na ụlọ ọrụ enyemaka mba ụwa.
Ndị gbara ọsọ ndụ si Iraq na Syria, n'ime narị puku kwuru puku, gbasasịa n'ofe mpaghara ahụ, ọnụ ọgụgụ ndị a chụpụrụ n'ime obodo dịkwa elu; Ọtụtụ ndị agaghị alaghachi n'ụlọ mbụ ha. N'ezie, ọ bụghị IS kpatara ọgba aghara niile kpuchiri mba abụọ ahụ. Agha obodo na Syria malitere ọtụtụ afọ tupu IS guzobe caliphate ya, na Iraq agabigala ọtụtụ iri afọ nke ọchịchị ọchịchị aka ike, ọrụ mba ọzọ, na ọgba aghara obodo. Dịka ekwuru, IS kpalitere enweghị ntụkwasị obi a iji nweta ntọala Salifi-jihadist. Ihe jikọrọ ya na afọ ndị IS na-alụ agha/mkpa obodo bụ nsogbu edozibeghị nke otu esi emeso ndị agha IS ejidere na ezinụlọ ha. A na-ejide ihe dị ka ndị 60,000-70,000, ọtụtụ n'ime ha bụ ụmụaka, n'ogige abụọ dị na mgbago ugwu Syria, al-Hol na Roj, nke ndị Kurdish na-edu ndị agha Siria. N'ime ndị agha ahụ bụ ma ndị Siria ma ndị mba ọzọ, otu ahụ ka ọ dịkwa ndị ezinụlọ. Mgbalị ịlọghachite ndị si mba ọzọ ejirila nwayọ, ebe ọtụtụ mba na-agba mbọ na-edozi ndị agha nwere mgbagha ma ọ bụ ezinụlọ ha. Ndị na-enyocha nsogbu ahụ na-akọ na ụmụaka na-alọghachi azụ na-emeziwanye nke ọma mgbe e nyere ha ohere, karịsịa ndị na-erubeghị afọ iri na abụọ, ma "ọtụtụ gọọmentị na-ajụ ịkpọrọ ụmụ okorobịa ndị a azụ azụ, na-ekwu maka nchebe mba ma ọ bụ na-atụ egwu nzaghachi ọha na eze" (Becker and Tayler 2023). Enweghị usoro ikpe e hiwela iji dozie onye n'ime ndị ejidere nwere ike ịkpe ikpe ma ọ bụ megharịa ya ọzọ, na mweghachi ya kwụsịrị, ọnọdụ a aghọwo nsogbu ikike mmadụ. Ọnọdụ ndị dị n'ogige ndị ahụ siri ike ma na-emepụta ebe nwere ike ịmụba maka ndị agha njikọ radicalism na-emegide na, n'ezie, na-ebu ụzọ. Egwu na ndị agha nwere ike ịgbapụ wee gaa n'ihu na jihad juru ebe niile. "Ọ bụ nsogbu sitere na hel," dị ka otu ọkachamara nchekwa siri kwuo, "na ruo mgbe mba ụwa gbakọtara iji kpochapụ nke a, ọ bụ bọmbụ na-echere ka ọ pụọ" (Lawrence 2023).
N'ikpeazụ, a ndetu na Islamist ndọrọ ndọrọ ọchịchị nke nyere ịrị elu Ọ KWESỊRỊ na-agwa ya okwu nduhie na kwuru raison d'etre. N'etiti Islamism bụ echiche ejima na 1) Islam (nghọta nke ọma) na-enye nkuzi na eziokwu niile dị mkpa nke ndị Alakụba na ndị Alakụba kwesịrị ịdị ndụ ma nwee ọganihu n'ụwa nke oge a, na 2) Ụzọ ọdịda anyanwụ nke mmepe ụwa ekwekọghị na Islam. na njirimara Muslim. E lere ya anya n'otu ụzọ, nke a bụ nkwupụta dị mfe nke izi ezi nke ndị Alakụba na mkpa ọ dị imepụta ụzọ ndụ ọgbara ọhụrụ dabara na ụkpụrụ Islam. Ma nkwuputa a bilitere n'oge ọtụtụ ndị isi nke mba ndị Alakụba, ọtụtụ n'ime ha bi n'okpuru ma ọ bụ nwee ahụmahụ nke ọchịchị colonial, malitere ịmalite mmemme mmepe na mgbe ụfọdụ okwu okwu nke na-eṅomi ihe a na-akpọ "Ụdị ọdịda anyanwụ." N'ihi ya, ndị Islamists pụtara dị ka olu mmegide mba, ndị na-agbagha echiche ndị bụ isi banyere ma okpukperechi na ndọrọ ndọrọ ọchịchị n'ụwa nke oge a. Ndị Islamist na-agafe agafe gara n'ihu na-akụzi uru nke Islam dịka ụzọ nzọpụta na ọganihu nke oge a na ịkatọ ọdịda nke usoro ọchịchị nke Western (isi obodo, ọchịchị Kọmunist, socialism) nakweere na mba ha; Ndị Alakụba na-alụ ọgụ ike, bụ́ ndị ike gwụrụ n’ihi ihe yiri ọdịda nke usoro ndị a na mmegbu ndị na-emegide Islamist nke ndị ọchịchị, gbanwere site n’ịkụzi gaa na mma agha ma ọ bụ AK-47. IS na ndị otu jihadi ndị ọzọ akwalitela olu mmegide Islamist nke mba dị na mba, nke ndị agha jikere nke ọma na-akwado, banye n'ọgbọ ụwa, na-agbanwe Islamism ka ọ bụrụ ihe mgbakwasị ụkwụ n'echiche maka mkpokọta Muslim na nguzogide. Ya mere, ihe na-alụ ọgụ iji normalize ndọrọ ndọrọ ọchịchị Islamist n'ime usoro nke mba ndị Alakụba na-enwekarị aghọwo mgbalị zuru ụwa ọnụ iji kpochapụ ọkụ ọkụ jihadist nke ọdịda nke iwu obodo, ikpe na-ezighị ezi nke akụ na ụba, na ahaghị nhata n'etiti mba ndị mepere emepe na ndị na-emepe emepe. Nsogbu ndị dị otú ahụ buru ibu ma dị mgbagwoju anya na-agaghị agafe nke Global Coalition to Defeat ISIS, ọ bụ ezie na ọtụtụ ndị òtù ya, na ma ụwa Muslim na West, nyere aka na ha.
Foto
Foto #1: BỤ ọkọlọtọ agha.
Foto # 2: Primer radical Sayyid Qutb, Ihe omimi.
Foto #3: Abu Musab al-Zarqawi.
Foto #4: Abu Bakr a-Baghdadi.
Foto #5: Osama bin Laden.
Foto #6: Onye na-anya ụgbọ elu Jordan gbara ọkụ ndụ n'ime ọnụ ụlọ.
Foto #7: Okwu nke Dabiq,
References
Becker, Jo na Letta Taylor. 2023. "Ịmeghachi ndị ahụ tara ahụhụ: ejidere ụmụaka n'ụzọ iwu na-akwadoghị na Norther Syria." Watch Rights Watch, January 27. Nweta site na https://www.hrw.org/news/2023/01/27/revictimizing-victims-children-unlawfully-detained-northeast-syria na 25 June 2023.
Bin Laden, Osama. 2005. Ozi nye ụwa: Okwu Osama bin Laden, nke Bruce Lawrence deziri, nke James Howarth tụgharịrị. London: Verso.
Bunzel, Cole. 2021. "Al Qaeda Versus ISIS: Ike Jihadi na Afghanistan." Isi mba, September 14. Nweta site na https://www.foreignaffairs.com/articles/afghanistan/2021-09-14/al-qaeda-versus-isis?utm_medium=promo_ na 25 June 2023.
Cockburn, Patrick. 2015. Nbili nke Ala Islam: ISIS na New Sunni Revolution. London na New York: Verso.
Creswell, Robyn na Bernard Haykel. 2015. "Usoro agha." The New Yorker, Juun 8: 102-08 .Dabiq. Nke 1-9.
Devji, Faisal. 2005. Okirikiri ala nke Jihad: Militancy, Omume, Modernity. Ithaca, NY: elllọ ọrụ University nke Cornell.
Doxee, Catrina, Jared Thompson na Grace Hwang. 2021. Inyocha extremism: Islamic State Khorasan Province (ISKP). Blọọgụ Bọọgụ, Center for Strategic & International Studies. Nweta site na https://www.csis.org/blogs/examining-extremism/examining-extremism-islamic-state-khorasan-province-iskp na 25 June 2023.
Hamid, Shadi. 2016. Ọpụrụiche Islam: Otu mgba mgba na Islam na-emezigharị ụwa. New York: Akwụkwọ Nsọ Martin.
Haykel, Bernard. 2009. "Na ọdịdị nke echiche Salafi na omume." Pp. 33-57 n'arọ Salafism zuru ụwa ọnụ: okpukpe ọhụrụ nke Islam, nke Roel Meijer deziri. New York: Columbia University Press.
Hegghammer, Thomas. 2021. "Nguzogide ma ọ bụrụ na ọ bụ ihe efu: Agha na Terror Supercharged State Power." Isi mba 100: 44-53.
Institute for Economics & Peace. 2023. Ndekọ iyi ọha egwu zuru ụwa ọnụ 2023: Na-atụ mmetụta nke iyi ọha egwu. Sydney, Australia. Nweta site na https://www.visionofhumanity.org/resources na 25 June 2023.
Akuko Alakụba Ala. Nke 1-4.
Jones, Seth G., James Dobbins, Daniel Byman, Christopher S. Chivvis, Ben Connable, Jeffrey Martini, Eric Robison, na Nathan Chandler. 2017. Na-atụgharị azụ Islamic State. Santa Monica, CA: Rand Corporation. Nweta site na https://www.rand.org/pubs/research_reports/RR1912.html na 25 June 2023.
Kenney, Jeffrey T. 2006. Muslim Rebels: Kharijites na Politics of Extremism in Egypt. New York: Oxford University Press.
Lawrence, JP 2023. "Ndị agha ISIS na ezinụlọ nọ n'okpuru nchebe na Syria na-ebute 'nsogbu sitere na hel' maka ndị agha US." Kpakpando na ọnyá, April 10. Nweta site na https://www.stripes.com/theaters/middle_east/2023-04-10/isis-prison-syria-military-centcom-9758748.html na 25 June 2023.
Mazzetti, Mark na Michael R. Gordon. 2015. "Isis na-emeri Social Media Agha, US kwubiri." The New York Times, Juun 13, A1.
McCants, William. 2015. ISIS Apọkalips: Akụkọ ihe mere eme, Strategy, na Doomsday Vision nke Islam State. New York. St. Martin's Press.
Olidort, Jekọb. 2016. N'ime klaasị Caliphate: Akwụkwọ ọgụgụ, akwụkwọ ntuziaka, na ụzọ nkuzi nke Islamic State. Washington, DC: Ụlọ ọrụ Washington maka amụma ọwụwa anyanwụ nso. Nweta site na https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/inside-caliphates-classroom-textbooks-guidance-literature-and-indoctrination na 25 June 2023.
Roy, Olivier. 2004. Islam zuru ụwa ọnụ: Ọchọ a ọhụrụ Ummah. New York: Ụlọ ọrụ University Press.
Schmidtt, Eric. 2015. "A wakporo Isis Amịrị a Trove nke ọgụgụ isi." The New York Times, Juun 9, A1.
Taub, Ben. 2015. "Njem ka Jihad." The New Yorker, Jun 1:38-49 .
Otu UN Security Council. 2015. "Security Council 'N'enweghị mgbagha' na-akatọ mwakpo ndị na-eyi ọha egwu ISIL, n'otu n'otu na-anakwere ederede nke na-ekpebi extremist na-ebute 'egwu egwu a na-enwetụbeghị mbụ'." Mkpuchi Nzukọ, Security Council. United Nations. Nweta site na https://press.un.org/en/2015/sc12132.doc.htm na 25 June 2023.
Ngalaba Ọchịchị US. 2023. Nkwukọrịta nkwonkwo site n'aka ndị ozi nke Global Coalition iji merie ISIS. Ihe ndetu mgbasa ozi, June 8. Nweta site na https://www.state.gov/joint-communique-by-ministers-of-the-global-coalition-to-defeat-isis-3/ na 25 June 2023.
Weiss, Michael na Hassan Hassan. 2015. ISIS: N'ime Agha nke ụjọ. New York: Ihe omuma.
Wright, Lawrence. 2006. "The Master Plan." The New Yorker, Septemba 11:49-59 .
Ụbọchị Mgbasa Ozi:
29 June 2023
